Langere en meer intense hittegolven, verhoogd risico op vector-overdraagbare ziekten, fysieke/psychische aandoeningen die verband houden met extreme gebeurtenissen, verslechtering van de luchtkwaliteit, toename van allergische aandoeningen... de klimaatcrisis heeft een directe en indirecte invloed op de menselijke gezondheid, op de gezondheidsinfrastructuur en gezondheidspersoneel.
Er zijn risicofactoren die mensen kwetsbaarder maken voor hittegolven. Oudere mensen, kinderen, zwangere vrouwen, mensen die buiten werken, mensen met aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, ademhalingsziektes of diabetes, en daklozen lopen een veel groter risico. Mensen die wonen in stedelijke gebieden, zoals de helft van alle Europeanen, hebben te maken met het fenomeen 'stedelijk hitte-eiland', wat de temperatuurverschillen tussen stad en platteland aanzienlijk vergroot. Aangezien gezondheid en welzijn nauw samenhangen met sociaaleconomische factoren zoals inkomen, huisvesting, werkgelegenheid, onderwijs, levensstijl, enzovoort, vergroten de effecten van klimaatverandering ten slotte de ongelijkheden op gezondheidsgebied binnen en tussen landen.
De zomer van 2022 is recordhouder voor de heetste zomer ooit gemeten in Europa. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift Nature Medicine heeft berekend hoeveel sterfgevallen te wijten zijn aan hitte. Hun analyse schat dat er tussen 30 mei en 4 september 2022 61.672 hittegerelateerde sterfgevallen waren in Europa. De oversterfte, d.w.z. het overschot aan waargenomen sterfgevallen in vergelijking met de verwachte sterfgevallen, was hoger in de periode van begin juni tot eind augustus 2022 (9,1%), vergeleken met 2021 (3,0%) en 2020 (0,37%) over dezelfde periodes.
België kende in 2022 een oversterfte van 2.291 mensen, wat neerkomt op 5,7%.
De gezondheidszorgsector levert ook een aanzienlijke directe of indirecte bijdrage aan de klimaatverandering door zijn uitstoot. Tot nu toe zijn er twee internationale onderzoeken naar de koolstofvoetafdruk van gezondheidszorgsectoren (ARUP en HCWH, 2019; Pichler et al., 2019) en een aantal nationale studies. Deze studies laten een behoorlijke variatie zien met betrekking tot de uitstoot van de gezondheidszorg in de totale koolstofvoetafdruk van een land. Van studie tot studie varieert de koolstofvoetafdruk van de gezondheidszorg tussen 2% en 10% van de nationale koolstofvoetafdruk, met een gemiddeld aandeel van ongeveer 5% in totaal.
Tijdens de COP 26 (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) in Glasgow heeft België zich geëngageerd om zijn gezondheidszorg koolstofneutraal en klimaatbestendig te maken. De GICLG (Gemengde Interministeriële Conferentie Leefmilieu-Gezondheid) keurde de oprichting goed van twee ad hoc werkgroepen als onderdeel van het NEHAP. Deze groepen hebben voorstellen voorbereid voor maatregelen op dit gebied, die zijn opgenomen in het voorontwerp van het nationale plan leefmilieu-gezondheids 2023-2029 dat momenteel ter raadpleging voorligt.
Ondertussen is België ook betrokken bij een aantal internationale en nationale gezondheids- en klimaatprojecten met verschillende partners: ATACH (WHO Alliance for Transformative Action on Climate and Health), het EHP Partnership for health sector climate action dat in juli 2023 in Boedapest werd gelanceerd, en het Belgische partnerschap met de vereniging “Healthcare without Harm” in het kader van hun project "Operation Zero - Roadmap towards decarbonization of healthcare".
Door deze verschillende engagementen en na overleg met een groot aantal partners werd besloten dat veerkracht, adaptatie en de strijd tegen de klimaatcrisis een van de twee prioriteiten in NEHAP 3 zouden zijn. Dit zal gebeuren via het werk van de werkgroep "Ozon en Hitte", maar ook via projecten om de gezondheidszorg aan te passen aan de klimaatverandering, projecten in verband met door vector-overdraagbare ziekten (exotische muggen en teken) en inspanningen om de CO2-uitstoot in de gezondheidszorg te verminderen. Daarnaast is de opleiding van gezondheidswerkers in milieugezondheidskwesties een interdisciplinair project dat kan worden verrijkt met de resultaten van deze verschillende projecten.
Er zijn veel initiatieven gelanceerd op internationaal, Europees, nationaal en federaal niveau, maar ook in de gewesten en gemeenschappen. Het is echter belangrijk om onze belangrijkste acties aan te duiden en ze uit te voeren. Het nieuwe nationale plan leefmilieu-gezondheid biedt een stabiel en relevant institutioneel kader om onze doelstellingen te bereiken.